W 2024 i 2025 r. wiele osób posiadających kredyty indeksowane lub denominowane do franka szwajcarskiego otrzymuje pisma z banku żądające natychmiastowego zwrotu kapitału. Pisma te trafiają do konsumentów, którzy dopiero rozważają pozew o stwierdzenie nieważności umowy, a także do tych, których sprawy toczą się w sądzie, lecz wyrok jeszcze nie zapadł. Banki uzasadniają żądanie tym, że umowa jest nieważna i grożą pozwem bądź zgłoszeniem do BIK. Dla wielu osób takie wezwania są zaskoczeniem i budzą obawy, dlatego warto poznać ich prawny charakter, aktualne orzecznictwo oraz sposoby obrony.
Dlaczego bank wysyła wezwanie?
- Próba przerwania terminu przedawnienia: Po wyroku TSUE z 2023 r. (sprawa C‑520/21) banki nie mogą domagać się niczego ponad zwrot wypłaconego kapitału. Aby zabezpieczyć się przed trzyletnim terminem przedawnienia, wysyłają wezwania nawet wtedy, gdy kredytobiorca jedynie zapytał o możliwość unieważnienia umowy. W praktyce dotyczy to również osób, które całkowicie spłaciły kredyt.
- Budowanie podstaw do żądania odsetek ustawowych za opóźnienie: niektóre instytucje liczą, że wcześniejsze wezwanie pozwoli im naliczać odsetki za opóźnienie od daty doręczenia pisma. Prawo UE chroni jednak konsumenta przed nadmiernymi roszczeniami, a TSUE w sprawie C‑520/21 stwierdził, że bank nie ma prawa żądać wynagrodzenia za korzystanie z kapitału czy indeksowania świadczeń ponad wartość wypłaconego kapitału.
- Presja psychologiczna: część wezwań zawiera ostrzeżenia o pozwie lub zgłoszeniu do Biura Informacji Kredytowej (BIK), co ma skłonić kredytobiorcę do szybkiej zapłaty bądź podpisania ugody. Pamiętaj jednak, że umowa kredytu nie została jeszcze prawomocnie uznana za nieważną, a wpis do BIK w trakcie procesu może zostać zakazany przez sąd w ramach zabezpieczenia.
Orzecznictwo TSUE, Sądu Najwyższego i sądów powszechnych
- Trybunał Sprawiedliwości UE (TSUE)
- Brak wynagrodzenia dla banku i prawo do odsetek dla konsumenta (C‑520/21) – w wyroku z 15 czerwca 2023 r. TSUE uznał, że bankom nie przysługuje żadne wynagrodzenie, rekompensata czy waloryzacja za korzystanie z kapitału w przypadku nieważności umowy, a konsument ma prawo domagać się odsetek ustawowych za opóźnienie od chwili wezwania banku do zwrotu świadczeń. Trybunał podkreślił, że banki nie mogą powoływać się na prawo zatrzymania, by opóźniać zwrot pieniędzy.
- Brak wymogu oświadczenia konsumenta (C‑140/22) – w wyroku z 7 grudnia 2023 r. TSUE stwierdził, że uzyskanie stwierdzenia nieważności umowy kredytu nie zależy od uprzedniego oświadczenia konsumenta o świadomości skutków prawnych. Bank nie może więc uzależniać zwrotu wpłaconych rat od podpisania przez klienta takiego oświadczenia.
- Nadmierna ochrona banków sprzeczna z prawem UE (C‑756/22, C‑28/22) – w wyrokach z grudnia 2023 r. TSUE potwierdził, że bank nie ma prawa żądać żadnego dodatkowego wynagrodzenia poza zwrotem kapitału, a okres przedawnienia roszczeń banku i konsumenta powinien być symetryczny: biegnie od dnia, w którym konsument dowiedział się o nieuczciwym charakterze umowy.
- Ograniczenie roszczeń banku (C‑396/24) – w wyroku z 19 czerwca 2025 r. Trybunał uznał, że bank nie może domagać się w pozwie zwrotu całego nominalnego kapitału, jeśli część została już spłacona; może żądać tylko pozostałego kapitału, a sąd nie może automatycznie nadać wyrokowi natychmiastowej wykonalności. Orzeczenie to chroni konsumentów przed pozwami wykorzystującymi roszczenia banku do wywarcia presji (tzw. SLAPP).
- Pytanie prejudycjalne C‑428/25 – Sąd Okręgowy w Warszawie zapytał TSUE, czy bank może domagać się odsetek za opóźnienie od momentu wezwania, zanim sąd stwierdzi nieważność umowy. Pytanie to podkreśla konflikt między prawem konsumenckim a ewentualnym przyznaniem bankom dodatkowej korzyści. Odpowiedź TSUE jeszcze nie zapadła, ale orzecznictwo wskazuje, że banki nie powinny zyskiwać na nieuczciwych warunkach.
-
Orzecznictwo Sądu Najwyższego
- Uchwała z 25 kwietnia 2024 r. (III CZP 25/22) – Sąd Najwyższy stwierdził, że bieg przedawnienia roszczeń banku o zwrot kapitału rozpoczyna się w dniu następnym po zakwestionowaniu przez konsumenta ważności umowy. Uchwała potwierdziła, że banki zaczęły wysyłać wezwania, aby przerwać trzyletni termin przedawnienia.
- Wyrok z 30 kwietnia 2024 r. (II CSKP 1531/22) – Sąd Najwyższy uznał, że bank nie może skutecznie żądać zwrotu kapitału i jednocześnie podważać nieważności umowy. Takie wezwanie nie powoduje wymagalności roszczenia i nie rodzi obowiązku płacenia odsetek. Sąd wskazał również, że abuzywne postanowienia nie mogą być zastępowane innymi zapisami umownymi i że prawo zatrzymania (prawo odmowy zwrotu świadczenia do czasu spełnienia świadczenia wzajemnego) nie ma zastosowania, gdy obie strony spełniły świadczenia pieniężne.
- Uchwała z 19 czerwca 2024 r. (III CZP 31/23) – SN potwierdził, że w razie nieważności umowy i wykonania przez obie strony świadczeń pieniężnych bank nie może powołać się na prawo zatrzymania.
-
Stanowisko sądów powszechnych i doktryny
Analizy prawników wskazują, że banki wysyłają wezwania do osób, które przez ostatnie trzy lata podejmowały jakiekolwiek kroki, np. zgłaszały reklamację lub dzwoniły na infolinię. Wezwania mają głównie przerwać bieg przedawnienia. W artykule dla serwisu Prawo.pl prawnicy radzą, aby nie ignorować pism, ale dokładnie je analizować i odpowiadać. Sugerują, by żądać od banku wyjaśnienia, czy uznaje umowę za nieważną, i wskazywać, że żądanie zwrotu kapitału jest sprzeczne z dotychczasową postawą banku. Eksperci zwracają też uwagę, że praktyka zgłaszania kredytobiorców do BIK w przypadku sporu o ważność umowy bywa kwestionowana; w postanowieniach o zabezpieczeniu sądy zakazują bankom raportowania zadłużenia do rejestru.
Co oznacza otrzymanie wezwania?
- Nie powstaje natychmiastowy obowiązek zapłaty. Zgodnie z wyrokiem SN z 30 kwietnia 2024 r. bank, który równocześnie kwestionuje nieważność umowy, nie może skutecznie wymagać zwrotu kapitału. Dopiero prawomocne stwierdzenie nieważności umowy determinuje rozliczenia.
- Wezwanie to element taktyki banku. Pisma mają na celu przerwać przedawnienie i wywołać presję psychologiczną. Wielu prawników ocenia je jako działanie „pozorne”, lecz odradza ignorowanie. Brak reakcji może skutkować pozwem o zapłatę i wydaniem nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym.
- Brak podstawy prawnej do odsetek przed wyrokiem. TSUE konsekwentnie przyznaje odsetki za opóźnienie wyłącznie konsumentowi od momentu, gdy to bank został wezwany do zapłaty. Bank nie może zatem żądać odsetek za okres przed sądowym stwierdzeniem nieważności.
- Termin przedawnienia biegnie od zgłoszenia roszczeń. Zgodnie z uchwałą III CZP 25/22 bank ma trzy lata na wniesienie powództwa liczone od dnia po otrzymaniu reklamacji czy pozwu konsumenta. Jeśli ten termin upłynie, roszczenie banku jest przedawnione.
Jak reagować na wezwanie? – wskazówki dla konsumentów
Reakcja zależy od tego, czy sprawa jest już w sądzie, czy dopiero planujemy pozew o unieważnienie umowy. W obydwu przypadkach warto działać spokojnie, udokumentować otrzymane pisma i skorzystać z pomocy prawnika.
Gdy planujesz dopiero złożyć pozew
- Zachowaj spokój i zgromadź dokumenty – zanotuj datę doręczenia pisma oraz przygotuj historię wpłat. Informacje te będą potrzebne w pozwie.
- Przeanalizuj treść wezwania – sprawdź, czy bank powołuje się na nieważność umowy, czy nadal twierdzi, że umowa jest ważna. Jeżeli bank jednocześnie broni ważności umowy i żąda zwrotu kapitału, w odpowiedzi można wskazać, że roszczenie jest sprzeczne i przedwczesne.
- Odpowiedz na pismo – prawnicy radzą, aby nie pozostawiać wezwania bez reakcji. W odpowiedzi można:
- Zażądać sprecyzowania stanowiska banku – poprosić o jasne oświadczenie czy umowa jest nieważna i w jakiej dacie uznaje swoje roszczenie za wymagalne.
- Wskazać brak podstaw prawnych – podnieść zarzut przedwczesności, wskazując, że nieważność umowy nie została stwierdzona i że bank nie może żądać zwrotu kapitału, skoro w sądzie broni ważności umowy.
- Powołać się na możliwość potrącenia (zarzut potrącenia) – konsument ma roszczenie o zwrot wszystkich uiszczonych rat i może je potrącić z roszczeniem banku. Należy jednak pamiętać, że potrącenie następuje dopiero po prawomocnym stwierdzeniu nieważności.
- Powołać prawo zatrzymania – można oświadczyć, że do czasu zwrotu wszystkich świadczeń przez bank konsument wstrzymuje się ze zwrotem kapitału. Orzecznictwo TSUE ogranicza jednak stosowanie prawa zatrzymania po obu stronach i SN uznał, że nie stosuje się ono, gdy strony wymieniły wyłącznie świadczenia pieniężne. Obecnie bezpieczniej jest skorzystać z zarzutu potrącenia.
- Zapowiedzieć złożenie pozwu – poinformować bank, że planuje się wystąpienie do sądu o stwierdzenie nieważności umowy, a rozliczenia nastąpią po wyroku. Można także zażądać, aby bank wystawił zgodę na wykreślenie hipoteki.
- Nie podpisuj pochopnie ugody – bank może zaproponować ugodę, jednak często jest ona mniej korzystna niż wyrok stwierdzający nieważność umowy. Zanim podpiszesz ugodę, skonsultuj jej treść z prawnikiem.
Gdy sprawa jest już w sądzie, ale brak jeszcze wyroku
- Poinformuj pełnomocnika – natychmiast powiadom swojego prawnika o otrzymanym wezwaniu i przekaż kopię pisma. Prawnik oceni, czy należy wysłać odpowiedź oraz jakie zarzuty podnieść.
- Złóż odpowiedź na wezwanie – podobnie jak w sytuacji przedprocesowej, warto wskazać brak podstaw prawnych, zarzut przedwczesności oraz możliwość potrącenia. Jeżeli bank złoży pozew, konieczne jest sporządzenie odpowiedzi na pozew; inaczej sąd może wydać nakaz zapłaty zaoczny.
- Zabezpiecz swoje roszczenia – w toku postępowania można złożyć wniosek o zabezpieczenie polegające na zawieszeniu obowiązku płacenia rat, wstrzymaniu postępowania egzekucyjnego oraz zakazie zgłaszania zadłużenia do BIK. Sąd, widząc realne ryzyko naruszenia interesów konsumenta, często takie zabezpieczenie udziela.
- Podnieś zarzut przedawnienia – zgodnie z uchwałą SN III CZP 25/22 roszczenie banku przedawnia się po trzech latach od zgłoszenia przez konsumenta zastrzeżeń co do umowy. Niektóre sądy mogą odrzucać zarzut powołując się na zasady słuszności, dlatego warto podkreślić prokonsumenckie orzecznictwo TSUE.
- Monitoruj wpisy do BIK – jeżeli bank grozi zgłoszeniem, można złożyć wniosek o zakaz raportowania do rejestru w ramach wniosku o zabezpieczenie. W przypadku nieuprawnionego wpisu możliwe jest żądanie jego sprostowania.
Praktyki banków – na co uważać?
- Wezwania masowe – banki wysyłają je do szerokiego grona klientów, w tym osób, które tylko złożyły reklamację, zadzwoniły na infolinię lub dawno spłaciły kredyt.
- Groźba pozwu lub BIK – pisma często zawierają informację o skierowaniu sprawy do sądu lub ostrzeżenie o wpisie do BIK, co ma wywołać strach. Warto pamiętać, że wpis może być nieuprawniony i można go zaskarżyć.
- Propozycje ugodowe – po wezwaniu banki nierzadko oferują ugodę przewidującą przewalutowanie kredytu lub częściowe umorzenie. Należy jednak przeanalizować warunki: często okazuje się, że unieważnienie umowy w sądzie jest korzystniejsze.
- Pozwy bankowe – zdarzają się sytuacje, w których bank pozywa klienta o zwrot kapitału. Orzecznictwo TSUE (C‑396/24) zabrania żądania zwrotu już spłaconej części kapitału oraz automatycznej wykonalności takiego wyroku. Jeśli dostaniesz pozew, konieczna jest odpowiedź; brak reakcji może skutkować nakazem zapłaty.
Praktyczne wskazówki na koniec
- Nie panikuj i nie płać od razu. Pismo od banku nie oznacza natychmiastowego obowiązku zwrotu kapitału. Orzecznictwo TSUE i SN jasno wskazuje, że roszczenie banku jest wątpliwe, gdy umowa jest nadal przedmiotem sporu.
- Udokumentuj korespondencję. Zachowaj kopię pisma, kopertę z datą doręczenia i potwierdzenie odbioru – może to być potrzebne przy podnoszeniu zarzutu przedawnienia.
- Skonsultuj się z prawnikiem. Doświadczony pełnomocnik pomoże sformułować odpowiedź na wezwanie, przygotować pozew o unieważnienie umowy lub odpowiedź na ewentualny pozew banku.
- Rozważ złożenie pozwu o stwierdzenie nieważności. Jeżeli planowałeś proces, nie zwlekaj – im później złożysz pozew, tym dłużej bank będzie mógł podnosić roszczenia.
- Zabezpiecz swoje prawa w toku procesu. W przypadku trwającej sprawy poproś pełnomocnika o wniosek o zabezpieczenie, aby wstrzymać raty i uniknąć negatywnego wpisu do BIK.
- Nie daj się zastraszyć groźbami – banki wysyłają wezwania masowo i często liczą na brak reakcji. Pamiętaj, że to Ty jesteś konsumentem chronionym przez prawo unijne i krajowe; sądy w najnowszych orzeczeniach stoją po stronie frankowiczów.
Podsumowanie
Otrzymanie wezwania do zapłaty kapitału przed prawomocnym orzeczeniem o nieważności umowy frankowej jest elementem taktyki banków mającej przerwać przedawnienie i wywrzeć presję. Najnowsze orzecznictwo TSUE oraz Sądu Najwyższego potwierdza jednak, że bank nie może żądać wynagrodzenia za korzystanie z kapitału ani naliczać odsetek przed wyrokiem; roszczenie banku staje się wymagalne dopiero po prawomocnym stwierdzeniu nieważności umowy. Konsument powinien więc zareagować rozsądnie: udokumentować pismo, skonsultować się z prawnikiem, odpowiedzieć na wezwanie podnosząc zarzuty przedwczesności, potrącenia i przedawnienia, a w przypadku trwającego procesu – złożyć wniosek o zabezpieczenie. Wiedza o aktualnym orzecznictwie i przemyślana reakcja pomogą skutecznie bronić swoich praw.
Kancelaria Lex-Profit specjalizuje się w sprawach dotyczących kredytów powiązanych z walutą CHF. Pomagamy konsumentom w skutecznym unieważnieniu umów kredytowych, analizujemy dokumenty, przygotowujemy pozwy i reprezentujemy klientów na każdym etapie postępowania. Nasze doświadczenie i znajomość aktualnego orzecznictwa sądowego pozwalają skutecznie chronić prawa frankowiczów i dążyć do odzyskania nadpłaconych środków.